He Kōrero Whakataki
He Kōrero Whakataki
Ko tā tēnei pūrongo he whakaatu i tētahi anga whakauru marau hoahoatanga ā-rōpū e whakaata mai ana i ētahi o ngā pūkenga matua me ngā mātauranga hei whai mā ngā ākonga arareo Māori hei whakawhanake i a rātou mō ngā ara rau ki tua.
I waihangatia tēnei anga mā te tukanga hoahoa ā-rōpū me ētahi o ngā kaiako o ngā kura arareo Māori. E whakaatahia ana i roto i ngā atahanga kōrero whakarite. Ko te tuatahi he para i te ara ki Hawaikihou1, ā, koia hoki te pūtaketanga o tēnei anga.
Ko te tuarua he mahere ārahi, e whakamahi ana i te pūnaha mātauranga Māori ki te kapo me te whakaata i ngā wawata o ngā ākonga, ngā kaiako, ngā whānau, ngā hapori, ngā hapū, ngā iwi me Te Tāhuhu o te Mātauranga (Te Tāhuhu). Koinei hoki ngā wāhanga hāngai matua e toru, te mātau kirirarau, ngā matatika manapori me ngā haepapa, te mātau ahumoni me te penapena, tae noa ki ngā pūkenga matua mō ngā āhuatanga ahumahi, ā, kua whakatakotoria ki te tauira i whakaarohia ake e te hunga i whai wāhi atu ki ngā mahi rangahau i te rāngai me te awheawhe hoahoa ā-rōpū.
Ko te tuatoru, te mea matatini katoa, he korowai e whakaata ana i ngā huanga ako me ngā tutukitanga a te raukura – arā, ko ngā ākonga kua puta ake i ngā wharekura reo Māori. I konei ka kōtuia ngā tino wāhanga aronui a Te Tāhuhu, ngā wāhanga aronui i whakaarohia ake e te rāngai kura reo Māori me ngā tūmanako me ngā wawata o te ākonga. Ka whakaaturia tēnei hei korowai, e mau nei te ākonga me ngā momo akoranga, ngā mātauranga me ngā rawa katoa, e angitu ai hei tangata.
Ko ngā mahi whakauru marau o tēnei wāhanga ko te tautuhi i ngā wāhanga ako e tika ana, e hāngai ana, me te pānga o ēnei ki ngā tauākī whāinga akoranga. Kua rangitupuhia ēnei wāhanga ako kia hāngai ki ngā tauākī whāinga akoranga nā ngā kaiako anō i hanga i te awheawhe hoahoa ā-rōpū. Ka noho ēnei whāinga akoranga e ono hei otinga atu mō te ākonga – hei wawata mō te hapori kura i tipu ai rātou, hei haumitanga hoki mō Te Tāhuhu me ngā whānau e tautoko haere nei i a rātou ki te otinga o te haerenga nei.
Ko tōna tikanga mā tēnei anga e āwhina ki te tautoko i te whanaketanga me te whakaurunga o te Kete Mō Ngā Tamariki Wehe i te Kura, ki te rāngai kura reo Māori. I te wā o te mahi rangahau, mārama te kite kei tēnā kura, kei tēnā kura ōna ake tikanga, ritenga, huarahi whakamahi hoki.2
Nā runga i tēnei āhua, i taea e mātou te neke ki tua atu i tā mātou i whakaaro tuatahi ai, ka ara ake te anga whānui nei mō ia o ngā wāhanga marau ka whakaputahia hei tuhinga e whā. Engari, i taea e mātou tētahi huarahi te hanga e kapi ana i aua tuhinga e whā, mā tētahi tukanga tūturu, tukanga hoahoa ā-rōpū e hāngai ana ki tēnei mea te ako.
Ko te anga e whakaatuhia ana i konei te whakautu. Mā te tauira o te korowai raukura, ka taea te whakakotahi i ia marau e mārama ake ai te whakamahi a ngā kura Māori.
- Nā Takuta Eru Tarena te kaupapa o Hawaikihou, nāna hoki i puta ai tēnei kōrero i te huinga He Huinga Raukura/Kura Arareo Māori Pathway Expo i tae atu a HUIA i te 9 o Haratua 2019 i Te Hapua Community Centre i Ōtautahi.
- Tae atu ki Te Marautanga o Aotearoa, Te Marautanga o Te Aho Matua me te New Zealand Curriculum.